Bijzonder verhaal: hoe een postbode met gevonden stenen een huis bouwt

Een man bouwde 33 jaar aan een huis. Een sprookje? Ja en nee. Het ziet er weliswaar sprookjesachtig uit, maar het bestaat echt: Le Palais Idéal. Redacteur Roelof Houttuin neemt ons mee naar Frankrijk.

In het noorden van het Franse departement de Drôme ligt het plaatsje Hauterives , oostelijk van de rivier Le Rhône – aan de westkant bevindt zich de bij Nederlanders populaire Ardèche-. Beide departementen maken deel uit van de regio Auvergne Rhône-Alpes.

Nederlandse vakantiegangers die met de auto naar Zuid-Frankrijk gaan (vaak met aangekoppelde sleurhut) nemen na Lyon de A7 om naar hun bestemming te rijden richting de Middellandse Zee of slaan eerder rechtsaf naar de Ardèche. Berucht zijn de vele lange files… en niet alleen op zwarte zaterdag, de eerste zaterdag van augustus wanneer ’tout Paris’ richting het zuiden dendert. Tip: sla bij Chanas linksaf richting Beaurepaire en je komt direct tot rust in het noorden van de Drôme.

Rivier La Galaure

Het zuiden van dit departement met plaatsen als Valréas en Dieulefit is geliefd bij velen. Het noorden (noordelijk van Montélimar) is onbekender, iets minder verstikkend heet in de zomer, maar zeer zeker een bezoek waard. Het landschap, met name boven de lijn Valence, Romans-sur-Isère, is groen met prachtige korenvelden (je ziet de grote rollen goudgele stro overal liggen), veel zonnebloemen en bovenal de magnifieke heuvels (les collines) die een weids uitzicht bieden.
Tevens stroomt er de rivier La Galaure die uitmondt in de Rhône en zijn er veel beekjes die je overigens lang niet altijd direct opmerkt wanneer je met de auto de omgeving verkent. De stenen die in en langs de Galaure en de beken te vinden zijn, kennen een divers en vaak rijk verleden. Het struikelen over één van deze stenen door postbode Ferdinand Cheval is het begin van het bijzondere verhaal van Le Palais Idéal.

Keilen met platte steentjes die je vindt in de rivierbedding-hoeveel keer stuit het steentje op het water tot het zinkt?

Mijn Franse zwager Régis is een groot natuurliefhebber. In de zomervakanties was het altijd een drukte van belang in ons familiehuis in Pradelles (departement Haute-Loire).

Pradelles

Picknicken met alle kinderen die hutten bouwden in de bossen of kattenkwaad uithaalden. Bij de rivier de Loire in de buurt van het prachtige kasteel van Arlempdes werd gespeeld met stenen (het keilen met platte steentjes die je vindt in de rivierbedding-hoeveel keer stuit het steentje op het water tot het zinkt?, maar ook het laten plonzen van grotere stenen in het water).

Met Régis ging ik vaak op pad om bijzondere vulkanische stenen te zoeken die je kan vinden bij de zogenoemde carrières, afgravingen waarbij gesteente wordt gebruikt voor de bouw. Hij vertelde mij over zijn jeugd. Hij groeide op in Le Grand Serre in het noorden van de Drôme. De tuin van het ouderlijk huis lag aan de rivier de Galaure. Ook hij struikelde daar over de stenen maar besteedde er weinig aandacht aan. Het paleis in Hauterives vond hij net als veel anderen maar raar. Pas later voelde hij hoezeer hij onder de indruk was geraakt van het water en de stenen met de bijzondere vormen. Gepassioneerd kan hij vertellen over de betekenis voor hem van deze bijzondere stenen, meegevoerd uit de Alpen en de zee, die je in de beken vindt. Door de erosie zijn bijzondere en curieuze exemplaren gevormd die je ook nu nog in grote aantallen in de rivierbeddingen aantreft. Ook zijn op bepaalde door de zee getransporteerde stenen sporen zichtbaar uit het tijdperk Trias, meer dan 200 miljoen jaar geleden.

Waarom zou ik dan niet de architect kunnen zijn en met wat de natuur mij biedt een bouwwerk, een paleis, kunnen bouwen’

Ferdinand Cheval, postbode in Hauterives, struikelt op 19 april 1879 (Cheval is dan 43 jaar oud) bij zijn dagelijkse ronde van 32 km lang over een steen. De steen, gelijkend op een beeldje, brengt hem in vervoering en prikkelt zijn verbeelding. Hij noemt deze steen La Pierre d’Achoppement (De Steen des Aanstoots). De volgende dag bekijkt hij de stenen langs de oevers beter en raakt gefascineerd door hun pracht en de bijzondere vormen. Hij neemt een aantal fraaie exemplaren in zijn tas mee naar Hauterives. De volgende gedachte komt bij hem op: ‘als de natuur in staat is om te beeldhouwen, waarom zou ik dan niet de architect kunnen zijn en met wat de natuur mij biedt een bouwwerk, een paleis, kunnen bouwen’. Ferdinand is, mede omdat hij op jonge leeftijd wees werd, ongeschoold arbeider. Hij werkt een korte periode als slager en wordt vervolgens postbode in Romans, Bourg de Péage om in 1878 te worden overgeplaatst naar Hauterives.

Postbode

Hij vertelt dorpsgenoten over zijn voornemen om een paleis te gaan bouwen maar wordt voor dorpsgek (een fadard, een pauvre fou) versleten. Jarenlang neemt hij dagelijks stenen mee tijdens zijn postronde van 32 km of legt ze langs de kant van de weg om ze ’s avonds met een ijzeren kruiwagen op te halen en te vervoeren naar zijn net gekochte terrein. In de jaren 1879-1881 graaft hij een bron/een fontein om zijn verbouwde groenten te kunnen besproeien. Pas jaren later start Ferdinand met de bouw. Zijn werk als postbode doet hij overdag tot zijn zestigste. De eerste jaren werkt Ferdinand veelal ’s nachts aan de oostelijke (en meest indrukwekkende) façade van zijn paleis. Hoewel hij nooit heeft gemetseld en gebouwd, maakt hij mortel/specie, gebruikt zandsteen en kalk en hanteert de troffel als een ervaren metselaar/bouwvakker. Alleen vraagt hij schelpen aan zijn neef uit Marseille die hem een aantal postzakken vol toestuurt.

Picasso maakt twaalf tekeningen over het paleis

Het wereldbeeld in het laatste kwart van de 19e eeuw is nog zeer beperkt. Ferdinand Cheval is een dromer, reist in zijn gedachten en haalt zijn wereldbeeld voornamelijk van ansichtkaarten die sinds kort (1873) in Frankrijk te vinden zijn. Over de bouw van de prachtige oostelijke façade doet Cheval twintig jaar. In het oog springen de drie indrukwekkende giganten César, Vercingétorix en Archimédes, voornamelijk gemaakt met de schelpen die hij van zijn neef ontving. Prachtig zijn ook de levensbron (de Source de Vie), beschermd door een hond en een tijger, de bron van deugdzaamheid en een Egyptisch Monument. De westelijke, noordelijke en zuidelijke façades zijn (iets) minder indrukwekkend maar een moskee, een Hindoestaanse tempel en een Middeleeuws kasteel zijn fraaie voorbeelden van zijn werk. De details zijn verrassend en prachtig vormgegeven. Uiteindelijk wordt het in 1969 als hét voorbeeld van naïeve architecturale kunst –met Ferdinand Cheval als enige vertegenwoordiger!- betiteld door de bekende schrijver (La Condition Humaine) en politicus (minister van Cultuur) André Malraux. Erkenning is er ook door bezoek aan het paleis door surrealistische kunstenaars als Breton, Ernst en Hugo. In 1937 maakte Pablo Picasso twaalf tekeningen over het paleis.

oostelijke façade

westelijke façade

Het zelf bouwen van het huis van je dromen is bijzonder, Ferdinand Cheval ging een forse stap verder. In een steen die zich bevindt in de oostelijke façade graveerde hij (hier vertaald) : 1879-1912, 10.000 dagen, 93.000 uren, 33 jaar, werk van 1 man.

Hij startte daarom met de bouw van zijn eigen mausoleum

Hij wilde met zijn vrouw in het paleis worden begraven maar dit stond de gemeente niet toe. Op 79-jarige leeftijd startte hij daarom met de bouw van zijn eigen mausoleum op de begraafplaats van Hauterives. Een jaar na de voltooiing, acht jaar later, stierf Cheval op 88-jarige leeftijd.

mausoleum

In boeken en op internet is veel meer detailinformatie te vinden over het Palais Idéal en het bijzondere maar ook tragische leven van Ferdinand Cheval. Ik volsta hier met een verwijzing naar de officiële website

De volgende korte documentaire van François Houttuin over Le Palais Idéal geeft een mooi beeld van (de totstandkoming van) het paleis en de zoektocht naar de bijzondere stenen. Hopelijk inspireert het je tot een bezoek aan het prachtige, nog niet door massatoerisme overspoelde, noordelijke deel van de Drôme. Vergeet dan niet je te laten betoveren en weg te dromen in het bijzondere paleis in Hauterives.

Deel dit artikel

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Full 2
Culinaire routes
De leukste restaurants, de meest verfijnde smaken, de eerlijkste gerechten.
Full 2
Full 2
Er op uit
Nederland is veelzijdiger dan je denkt. Laat het dagelijkse leven even achter je en geniet!
Full 2
Full 2
Fiets, wandel- en vaarroutes
Kom lekker in beweging en loop of fiets een mooie route!
Full 2
Full 2
Schrijf mee
Vertel jij graag mooie verhalen? Schrijf dan mee met de redactie van 50+
Full 2
previous arrow
next arrow
Scroll naar boven
Scroll naar top